30 τρισεκατομμύρια βακτήρια που ζουν στον οργανισμό μας, όσα περίπου και τα κυτταρά μας, χρειάζονται περιποίηση και φροντίδα για να μας φέρονται καλά!
Σκεφτήκατε ποτέ ότι η υγεία μας μπορεί να εξαρτάται από ένα πλήθος μικροβίων που ζουν στο σώμα μας και τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους; Μιλάμε για το «μικροβίωμα» -δηλαδή το σύνολο των μικροβίων- του εντέρου μας. Τα μικρόβια αυτά συμβιώνουν με το ανθρώπινο σώμα εδώ και χιλιάδες χρόνια και μάλιστα δρουν και ως προστάτες έναντι εξωγενών μολύνσεων.
Σύμφωνα με την ερευνήτρια Αθηνά Ακτύπη και την ομάδα της από το Biodesign Institute του
Arizona State University, τα μικρόβια στο σώμα μας –και ειδικά στο έντερο όπου υπάρχουν τρισεκατομμύρια μικροοργανισμοί με μεγάλη ποικιλομορφία– άλλοτε συνυπάρχουν αρμονικά με τα κύτταρά μας και άλλοτε βρίσκονται σε μάχη εναντίον τους. Στην πρόσφατη έρευνά τους –η οποία δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Annals of the New York Academy of Sciences– η Αθηνά και οι συνεργάτες της Helen Wasielewski και Joe Alcock μελετούν το ρόλο των μικροβίων στο έντερο. Η έρευνά τους εστιάζει στο πώς οι διατροφικές μας συνήθειες προωθούν την καλή «συνεργασία» μεταξύ των συμβιωτικών μικροβίων και των κυττάρων του οργανισμού ξενιστή ή μπορεί και να πυροδοτούν τη «μάχη» μεταξύ τους οδηγώντας στην εκδήλωση ασθενειών. Η έρευνα αυτή αναδεικνύει τη σημασία της διατροφής καθώς διατροφικές συνήθειες και υγεία είναι αλληλένδετα. Ακόμα αποτελεί πρωτοπόρα έρευνα προς την κατανόηση και διαχείριση των μικροβίων που ζουν στο σώμα μας ώστε να προληφθεί η εκδήλωση σοβαρών ασθενειών.
«Τα μικρόβια του εντέρου μας δεν είναι απλώς δέκτες των τροφών που καταναλώνουμε. Αντιθέτως εξελίσσονται και αλλάζουν αλληλεπιδρώντας με τις τροφές. Υπάρχουν τροφές που οδηγούν σε ανταλλαγή ενέργειας μεταξύ του οργανισμού μας και των μικροβίων και τροφές που πυροδοτούν τον ανταγωνισμό μεταξύ των δύο» λέει η κ. Ακτύπη, συμπληρώνοντας ότι «αυτό το πλαίσιο συνεργασίας/ανταγωνισμού μας επιτρέπει να κατανοήσουμε πώς παραμένουμε υγιείς και πώς κάποιες φορές αρρωσταίνουμε».
Η ποικιλομορφία και η πολυπλοκότητα των μικροβιακών κοινωνιών που κατοικούν στο ανθρώπινο σώμα είναι απίστευτη και οι επιστήμονες έχουν ξεκινήσει μόλις πριν κάποια χρόνια να την εξερευνούν. Υπολογίζεται ότι στον οργανισμό μας ζουν περίπου 30 τρισεκατομμύρια βακτήρια –αριθμός που ισοδυναμεί με τον αριθμό των ανθρώπινων κυττάρων! Η εποίκηση του σώματός μας ξεκινά από τη στιγμή που γεννιόμαστε και αρχίζει η έκθεσή μας στο περιβάλλον. Το μεγαλύτερο μέρος των μικροβίων ζει στο έντερό μας. Εκεί υπάρχουν περίπου 500 διαφορετικά είδη βακτηρίων τα οποία κατατάσσονται σε γνωστές ομάδες. Η πρόσφατη έρευνα δείχνει ότι η σύσταση αυτών των μικροβίων ασκεί καθοριστική επίδραση στην υγεία μας, σε διάφορα στάδια της ζωής μας, για παράδειγμα σχετίζεται με την ύπαρξη ή όχι τάσης για παχυσαρκία, ανάπτυξη αλλεργιών και σχετίζεται ακόμα και με τη συμπεριφορά.
Η Αθηνά Ακτύπη και οι συνεργάτες της βλέπουν το θέμα από εξελικτική σκοπιά και προτείνουν ότι η συνεργατική ή η ανταγωνιστική συμπεριφορά, που θα υιοθετηθεί από τα βακτήρια του εντέρου, απέναντι στον οργανισμό ξενιστή, εξαρτάται εν μέρει από τη διατροφή μας, άρα είναι στο χέρι μας! Δηλαδή τα βακτήρια εκτίθενται σε διαφορετικές συνθήκες (διαφορετικές τροφές) και εξελίσσονται ανάλογα προσπαθώντας να επιβιώσουν. Κάτι τέτοιο έχει σημαντικές –είτε θετικές είτε αρνητικές- συνέπειες για την υγεία μας. Ανταγωνισμός μεταξύ κυττάρων συμβαίνει βέβαια και σε άλλες περιπτώσεις, όπως στην περίπτωση του καρκίνου –όπου τα καρκινικά κύτταρα ανταγωνίζονται τα φυσιολογικά προκειμένου να έχουν απεριόριστη πρόσβαση σε θρεπτικά και να επιβιώσουν- αλλά και στην περίπτωση της εγκυμοσύνης, όπου συμβαίνει ανταγωνισμός μεταξύ των κυττάρων της μητέρας και των κυττάρων του εμβρύου, θέμα που έχει απασχολήσει στο παρελθόν την ομάδα της κ. Ακτύπη.
Εστιάζοντας στα βακτήρια του εντέρου λοιπόν, αυτά εκδηλώνουν συνεργατική συμπεριφορά όταν παράγουν ενέργεια και βιταμίνες που βοηθούν την καταπολέμηση των παθογόνων μικροοργανισμών που επιτίθενται στον οργανισμό μας. Ως ανταπόδοση τα δικά μας κύτταρα βοηθούν στη διατήρηση ευνοϊκού περιβάλλοντος για τα βακτήρια και έτσι υπάρχει αμοιβαίο όφελος.
Η Helen Wasielewski τονίζει και μια άλλη πλευρά του θέματος: «Είναι σημαντικό να σκεφτεί κανείς το πώς μεταδίδονται οι μικροοργανισμοί από τον έναν ξενιστή στον άλλον. Τα βακτήρια μπορούν να εκμεταλλεύονται έναν ξενιστή και να πηγαίνουν στον επόμενο ή να περιορίζονται και η επιβίωση και η αναπαραγωγή του να εξαρτάται απόλυτα από έναν ξενιστή και συνεπώς από την αναπαραγωγική του επιτυχία. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις έχει παρατηρηθεί το βακτήριο να εξαρτάται τόσο πολύ από τον ξενιστή του που να μη μπορεί να ζήσει εκτός αυτού».
Πότε όμως τα βακτήριά μας θα αρχίσουν να μας επιτίθενται;
Όταν οι ανάγκες των βακτηρίων του εντέρου μας είναι αντίθετες από τις δικές μας! Τότε αυτά μπορεί να πυροδοτήσουν χρόνιες παθήσεις όπως φλεγμονώδεις αντιδράσεις, προβλήματα στο μεταβολισμό, ακόμα και καρδιαγγειακά προβλήματα. Η πρόσληψη μεγάλων ποσοτήτων ζάχαρης και λιπαρών από τη διατροφή μας μπορεί να οδηγήσει σε τέτοιες «διαμάχες» μεταξύ των κυττάρων μας και των βακτηρίων. Αυτό συμβαίνει γιατί, αντίθετα με τις φυτικές ίνες, τα απλά σάκχαρα και λίπη θα χρησιμοποιηθούν όχι μόνο από τα δικά μας κύτταρα αλλά από παθογόνα βακτήρια –όπως η E.coli– και έτσι να εξαπλωθεί η μόλυνση. Έτσι λοιπόν μια διατροφή που δεν περιέχει φυτικές ίνες ενώ περιέχει μεγάλες ποσότητες ζάχαρης και λιπαρών δίνει χώρο στην εξάπλωση παθογόνων μικροβίων. Παρόμοια αποτελέσματα μπορεί να έχει και η υπερβολική πρόσληψη σιδήρου, καθώς πολλά παθογόνα «κλέβουν» το σίδηρο απευθείας από τα κύτταρά μας και κάπως έτσι ξεκινά η μάχη του ανοσοποιητικού με τα παθογόνα, γεγονός που μπορεί να μακροχρόνια να οδηγήσει σε εκδήλωση παχυσαρκίας ή διαβήτη.
Ποιες τροφές μας βοηθάνε;
Οι τροφές που χρειαζόμαστε είναι αυτέ που είναι πλούσιες σε θρεπτικά. Για άλλη μια φορά αποδεικνύεται πόσο χρήσιμο είναι το μητρικό γάλα ως βασική διατροφική πηγή για τα μωρά. Επίσης –για τους ενήλικες- οι δυσπεπτοι υδατάνθρακες που περιέχονται στο γάλα βοηθούν στην καλή λειτουργία του εντέρου καθώς ευνοούν την ανάπτυξη της συμβιωτικής μικροχλωρίδας του εντέρου. Είναι απαραίτητο να ενσωματώσουμε στη διατροφή μας τις φυτικές ίνες, τις βιταμίνες από φρούτα και λαχανικά και τις πρωτεΐνες του κρέατος.
