Ιάπωνες ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Οσάκα σε πρόσφατη μελέτη τους υποστηρίζουν ότι είμαστε πλέον πολύ κοντά στην ανάπτυξη αντισυλληπτικού για τους άνδρες. Όπως είναι γνωστό τα αντισυλληπτικά χάπια είναι διαθέσιμα για τον γυναικείο πληθυσμό ήδη από τη δεκαετία του 1960. Ο επικεφαλής της μελέτης, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Οσάκα, Masahito Ikawa υποστηρίζει ότι «θα είναι πολύ χρήσιμο να υπάρχει μια αντίστοιχη μέθοδος αντισύλληψης και για τους άνδρες, τόσο από βιολογική πλευρά, καθώς αυτό θα αποτελούσε έναν ακόμα παράγοντα ελέγχου της γονιμότητάς τους –πέραν της χρήσης του προφυλακτικού- αλλά από την κοινωνική πλευρά, καθώς θα είναι ένα ακόμη βήμα προς την ισότητα των 2 φύλων». Όπως αναφέρει, στις ΗΠΑ το 50% των κυήσεων είναι μη προγραμματισμένες και θα ήταν καλό να υπήρχε και για τους άνδρες μια μέθοδος αντισύλληψης που να είναι τόσο αποτελεσματική όσο το αντισυλληπτικό χάπι για τις γυναίκες.
Χρησιμοποιώντας δύο φάρμακα που κυκλοφορούν ήδη στο εμπόριο –κυκλοσπορίνη Α και FK506- οι ερευνητές κατάφεραν να αναστείλουν παροδικά τη γονιμότητα ποντικών. Τόσο η κυκλοσπορίνη Α όσο και το FK506 αποτελούν ανοσοκατασταλτικά και χρησιμοποιούνται για να καταστείλουν πιθανή απόρριψη μοσχευμάτων. Συγκεκριμένα είναι αναστολείς της δράσης της πρωτεΐνης καλσινευρίνης (calcineurin) η οποία ενεργοποιεί τα Τ-λεμφοκύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος. Η καλσινευρίνη παίζει επίσης ρόλο στην ωρίμανση του σπέρματος στην επιδιδυμίδα, ενισχύοντας την ευκαμψία της ουράς του σπερματοζωαρίου. Ο Ikawa και οι συνεργάτες του βρήκαν ότι τα 2 παραπάνω φάρμακα παρεμποδίζουν την ωρίμανση του σπέρματος καθώς –παρουσία τους- τα σπερματοζωάρια δεν ωριμάζουν φυσιολογικά και η ουρά (ή μαστίγιο) γίνεται δύσκαμπτη με αποτέλεσμα να μη μπορούν να κινηθούν αποτελεσματικά ώστε να γονιμοποιήσουν το ωάριο.
Φυσιολογικά, η καλσινευρίνη του σπέρματος (PPP3CC/PPP3R2) ενισχύει την ευκαμψία της ουράς του σπερματοζωαρίου. Κατά την επίδραση με κυκλοσπορίνη Α (CsA) και FK506 η δράση της καλσινευρίνης αναστέλλεται και η ουρά του σπερματοζωαρίου γίνεται δύσκαμπτη με αποτέλεσμα μη μπορεί να κινηθεί αποτελεσματικά ώστε να γονιμοποιήσει το ωάριο. Από: Miyata et al., 2015
«Η δόση του φαρμάκου είναι αρκετή για να μειώσει την κινητικότητα των σπερματοζωαρίων και επομένως να αναστείλει προσωρινά τη γονιμότητα αλλά σε καμία περίπτωση δεν είναι επικίνδυνη για τη γονιμότητα του ατόμου γενικά» δηλώνει ο Ikawa. Βέβαια στα πειράματα όπου χορηγήθηκαν τα φάρμακα σε πολύ υψηλές δόσεις στα πειραματόζωα παρατηρήθηκε δραστική μείωση της γονιμότητας.
Ποιος είναι ο μηχανισμός δράσης;
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι δεν παρεμποδίζεται η παραγωγή των σπερματοζωαρίων αλλά η διαδικασία της ωρίμανσης η οποία συμβαίνει στην επιδιδυμίδα –αμέσως μετά την παραγωγή του σπέρματος στους όρχεις. Η ουρά του σπερματοζωαρίου γίνεται δύσκαμπτη με αποτέλεσμα αυτό να μη μπορεί να διαπεράσει τη διαφανή ζώνη του ωαρίου και να το γονιμοποιήσει. Οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν τα ποντίκια –μια και το αναπαραγωγικό τους σύστημα έχει αρκετές ομοιότητες με αυτό του ανθρώπου- προκειμένου να ελέγξουν την αποτελεσματικότητα των 2 αναστολέων στη γονιμότητα. Ωστόσο τα φάρμακα αυτά, ακριβώς λόγω της ανοσοκαταστολής που προκαλούν, είναι σαφές ότι δε μπορούν να χορηγηθούν απευθείας στον άνθρωπο.
Ο Ikawa εξηγεί ότι οι λόγοι για τους οποίους δεν έχει μέχρι σήμερα αναπτυχθεί αντισυλληπτικό για τους άνδρες είναι πολλοί. «Η ανάπτυξη αντισυλληπτικών φαρμάκων είναι μια εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση καθώς πρόκειται για φάρμακα που δίνονται σε υγιείς ανθρώπους και θα πρέπει οι πιθανές παρενέργειες να είναι ελάχιστες και όσο το δυνατόν πιο ήπιες. Θα πρέπει επίσης να λάβουμε υπόψη ότι οι άνδρες σε αναπαραγωγική ηλικία παράγουν εκατομμύρια σπερματοζωάρια ενώ οι γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία έχουν ένα ώριμο ωάριο κάθε μήνα, άρα καταλαβαίνουμε εύκολα ότι ο στόχος στην περίπτωση των ανδρών είναι πολύ πιο δύσκολος. Γι’ αυτό το λόγο οι έρευνες που αφορούν ανάπτυξη ανδρικών αντισυλληπτικών –όπως η δική μας- στοχεύουν κυρίως στην ωρίμανση των σπερματοζωαρίων παρά στην παραγωγή τους».
Επιπλέον τονίζει την κοινωνική διάσταση του θέματος. Ο φόβος ότι ένα ανδρικό αντισυλληπτικό μπορεί να προκαλέσει μόνιμη στειρότητα είναι ως ένα βαθμό υπαρκτός. Βεβαίως γίνονται προσπάθειες ώστε να αποφευχθεί πλήρως αυτός ο κίνδυνος και τα ανδρικά αντισυλληπτικά να γίνουν τόσο ασφαλή όσο τα γυναικεία αντισυλληπτικά αλλά δεν ξέρουμε κατά πόσον στη συνείδηση των περισσότερων ανδρών αυτό το εμπόδιο θα ξεπεραστεί ή αν θα εξακολουθήσουν να θεωρούν την ιδέα ενός αντισυλληπτικού «επικίνδυνη» για τη γονιμότητά τους.
Ο στόχος των ερευνητών πάντως σε αυτή τη φάση είναι να καταφέρουν να αναπτύξουν μια φαρμακευτική ουσία που θα μιμείται τη δράση των CsA και FK506 αλλά δε θα επηρεάζει το ανοσοποιητικό σύστημα και θα μπορεί να χορηγείται σε μορφή χαπιού σε συγκεκριμένη δόση. Ο Ikawa σημειώνει ότι «όσο αυξάνονται οι γνώσεις μας γύρω από τους μηχανισμούς της αναπαραγωγής τόσο πιο αποτελεσματική θα είναι η ερευνά μας προς την κατεύθυνση του ελέγχου της γονιμότητας τόσο των γυναικών όσο και των ανδρών».
Για όσους θέλουν να μάθουν περισσότερα…
-
Haruhiko Miyata, Yuhkoh Satouh, Daisuke Mashiko,Masanaga Muto, Kaori Nozawa, Kogiku Shiba , Yoshitaka Fujihara , Ayako Isotani, Kazuo Inaba, Masahito Ikawa, (2015) Sperm calcineurin inhibition prevents mouse fertility with implications for male contraceptive, Science DOI: 10.1126/science.aad0836
