Βιολογία
Οι εξετάσεις στην Α Λυκείου
Οι μαθητές καλούνται να εξεταστούν σε 4 ισόβαθμα θέματα που έχουν την ακόλουθη μορφή, περιεχόμενο και σκοπό:
1ο Θέμα:Περιλαμβάνει 5 ισόβαθμες ανεξάρτητες ερωτήσεις αντικειμενικού τύπου, όπως:
- πολλαπλής επιλογής,
- σωστού-λάθους,
- διαζευκτικής απάντησης (από τις οποίες ο μαθητής επιλέγει όποια ή όποιες συνεχίζουν ορθά μια ημιτελή φράση) κ.ά.
Το θέμα αποσκοπεί στον έλεγχο της απόκτησης γνώσεων και της κατανόησης από τον μαθητή βιολογικών εννοιών, διαδικασιών ή φαινομένων από ένα ευρύ τμήμα της εξεταστέας ύλης.
2ο Θέμα:
Περιλαμβάνει 2 ερωτήσεις οι οποίες βαθμολογούνται με δώδεκα (12) και δεκατρείς (13) μονάδες αντίστοιχα. Οι ερωτήσεις αυτές μπορεί να αναλύονται σε επιμέρους υποερωτήματα.
Το θέμα αποσκοπεί στον έλεγχο της ικανότητας του μαθητή να ανακαλεί γνώσεις που έχει αποκτήσει γύρω από το εξεταζόμενο θέμα (βιολογική έννοια, διαδικασία ή φαινόμενο) και να τις εκθέτει ή/και να τεκμηριώνει τις απόψεις του με πληρότητα και σαφήνεια.
3ο Θέμα:
Περιλαμβάνει 2 ερωτήσεις, οι οποίες βαθμολογούνται με δώδεκα (12) και δεκατρείς (13) μονάδες αντίστοιχα. Οι ερωτήσεις αυτές μπορεί να αναλύονται σε επιμέρους υποερωτήματα. Κάθε μία από τις ερωτήσεις αυτές περιλαμβάνει:
- μια απεικόνιση (εικόνα, διάγραμμα ροής, γραφική παράσταση κ.ά.) που μπορεί να αποδίδει μια βιολογική δομή, λειτουργία ή φαινόμενο. Η απεικόνιση συνοδεύεται από σχετικό επεξηγηματικό κείμενο.
Ο μαθητής καλείται να απαντήσει σε υποερωτήματα που μπορεί να αφορούν στη δομική και λειτουργική σχέση των μερών (αν πρόκειται για βιολογική δομή), στην έκβασή του ή/και στους παράγοντες που την επηρεάζουν (αν πρόκειται για λειτουργία ή βιολογικό φαινόμενο) κ.ά.
Το θέμα αποσκοπεί στον έλεγχο της ικανότητας του μαθητή να αξιοποιεί θεωρητικές γνώσεις και δεξιότητες (ανάλυσης, σύνθεσης κτλ.) που έχει αποκτήσει, προκειμένου να εντοπίζει, να αντλεί, να αξιολογεί και να επεξεργάζεται πληροφορίες και δεδομένα που του παρέχει η απεικόνιση και το επεξηγηματικό κείμενο που τη συνοδεύει, ώστε να εξάγει συμπεράσματα και να διατυπώνει πλήρεις, σαφείς και στοιχειοθετημένες απαντήσεις.
4ο Θέμα:
Περιλαμβάνει 2 ερωτήσεις, οι οποίες βαθμολογούνται με δώδεκα (12) και δεκατρείς (13) μονάδες αντίστοιχα. Οι ερωτήσεις αυτές μπορεί να αναλύονται σε επιμέρους υποερωτήματα.
Κάθε ερώτηση αποτελεί δοκιμασία στην οποία ο μαθητής καλείται:
- είτε να διερευνήσει μια πραγματική ή υποθετική κατάσταση που περιγράφεται στην εκφώνηση (π.χ. την έκβαση μιας βιολογικής διαδικασίας)
- είτε να επιλύσει ένα πρόβλημα που άπτεται εφαρμογών της Βιολογίας στην καθημερινή ζωή του σύγχρονου ανθρώπου, είτε να λύσει μια άσκηση εφαρμόζοντας την κατάλληλη μεθοδολογία και αξιοποιώντας βιολογικούς νόμους και θεωρίες.
Το θέμα αποσκοπεί στην αξιολόγηση της ικανότητας του μαθητή να αξιοποιεί, σε συνδυασμό, γνώσεις και δεξιότητες που έχει αποκτήσει από ποικίλες περιοχές της ύλης, προκειμένου να διερευνά και να ερμηνεύει καταστάσεις ή να επιλύει προβλήματα που σχετίζονται με τις εφαρμογές της Βιολογίας στην καθημερινή ζωή.
Το πρώτο και το τρίτο θέμα επιλέγονται από τους διδάσκοντες (ή τον διδάσκοντα) το μάθημα.
Το δεύτερο και το τέταρτο θέμα λαμβάνονται με κλήρωση από την τράπεζα θεμάτων.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Α’ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΘΕΜΑ 1ο
Nα επιλέξετε όποια ή όποιες από τις προτάσεις πιστεύετε ότι συνεχίζουν σωστά τις ημιτελείς φράσεις:
1.1 Η φαιά ουσία:
α. Αποτελείται από σώματα νευρικών κυττάρων.
β. Βρίσκεται στο εξωτερικό του Νωτιαίου Μυελού.
γ. Βρίσκεται στο εσωτερικό των ημισφαιρίων.
δ. Αποτελείται από νευράξονες νευρικών κυττάρων.
ε. Κατανέμεται με ίδιο τρόπο στα ημισφαίρια και την παρεγκεφαλίδα.
(μονάδες 5)
1.2 Το αίμα:
α. Αποτελεί μορφή επιθηλιακού ιστού.
β. Μεταξύ των κυττάρων του περιλαμβάνει τα αιμοπετάλια.
γ. Απομακρύνεται από την καρδιά μέσω των κόλπων.
δ. Η μεσοκυττάρια ουσία του είναι το πλάσμα.
ε. Παράγεται στον ερυθρό μυελό.
(μονάδες 5)
1.3 Ένας άνθρωπος που ανήκει στην ομάδα αίματος B:
α. Έχει στο πλάσμα του αίματός του Αντί- Α αντισώματα.
β. Έχει στην επιφάνεια των ερυθρών αιμοσφαιρίων του Α αντιγόνα.
γ. Έχει στο πλάσμα του αίματός του Αντί- Β αντισώματα.
δ. Έχει στην επιφάνεια των ερυθρών αιμοσφαιρίων του Αντί- Β αντισώματα.
ε. Έχει στην επιφάνεια των ερυθρών αιμοσφαιρίων του Β αντιγόνα.
(μονάδες 5)
1.4 Οι ωοθήκες:
α. Είναι μεικτοί αδένες
β. Παράγουν τεστοστερόνη.
γ. Συνδέονται με τη μήτρα, μέσω της επιδιδυμίδας.
δ. Η εξωκρινής μοίρα τους παράγει τα ωάρια.
ε. Παράγουν προγεστερόνη.
(μονάδες 5)
1.5 Οι προσφύσεις των μακρών σκελετικών μυών:
α. Χαρακτηρίζονται εκφύσεις, όταν προσφύονται στο οστό που κινεί ο μυς.
β. Συνίστανται από λιπώδη ιστό.
γ. Αποτελούν τα άκρα των σκελετικών μυών.
δ. Συνίστανται από συνδετικό ιστό.
ε. Χαρακτηρίζονται καταφύσεις, όταν προσφύονται στο οστό που κινεί ο μυς.
(μονάδες 5)
ΘΕΜΑ 2ο
2.1 Μεταξύ των κυττάρων του νευρικού ιστού περιλαμβάνονται και κύτταρα που αποτελούν τη δομική και λειτουργική μονάδα του Νευρικού Συστήματος.
Να απαντήσετε στις ερωτήσεις:
α. Πώς ονομάζονται τα κύτταρα αυτά; Ποια είναι η βασική ιδιότητά τους;
(μονάδες 3)
β. Ποιες είναι οι βασικές κατηγορίες τους, ανάλογα με τη λειτουργία που επιτελούν;
(μονάδες 4)
γ. Ποια κατηγορία από αυτές βρίσκεται αποκλειστικά στον Εγκέφαλο και στο Νωτιαίο Μυελό; Ποιές ακριβώς λειτουργίες επιτελούν τα κύτταρα της κατηγορίας αυτής;
(μονάδες 5)
2.2 Μεταξύ των κυττάρων του αίματος περιλαμβάνονται τα ερυθρά αιμοσφαίρια.
Να απαντήσετε στις ερωτήσεις:
α. Ποιος είναι ο ρόλος των κυττάρων αυτών;
(μονάδες 4)
β. Ποιο είναι το σχήμα τους; Πού οφείλεται;
(μονάδες 4)
γ. Πώς ονομάζεται η πρωτεΐνη που περιέχεται στο κυτταρόπλασμά τους, από τι αποτελείται; Πού οφείλονται τα μειωμένα επίπεδά της στο αίμα;
(μονάδες 5)
ΘΕΜΑ 3ο
Στην εικόνα παρουσιάζονται ένα δίκτυο αιμοφόρων αγγείων (1) καθώς και δύο διαγράμματα (α, β) που παρουσιάζουν τη μεταβολή ενός φυσικού μεγέθους κατά τη ροή του αίματος στο δίκτυο αυτό.
Να απαντήσετε στις ερωτήσεις:
3.1 α) Ποιο από τα δύο διαγράμματα παρουσιάζει τη μεταβολή της πίεσης κατά τη ροή του αίματος στο εικονιζόμενο δίκτυο; Να αιτιολογηθεί η απάντησή σας.
(μονάδες 6)
β) Για ποιον κατά την άποψή σας λόγο η πίεση παρουσιάζει τη μεταβολή που υποδείξατε;
(μονάδες 6)
3.2 α) Πώς μεταβάλλεται η ταχύτητα του αίματος κατά μήκος του δικτύου αυτού;
(μονάδες 6)
β) Ποια η συνέπεια της μεταβολής της ταχύτητας του αίματος στην ανταλλαγή ουσιών που γίνεται μεταξύ του αίματος και των ιστών;
(μονάδες 7)
ΘΕΜΑ 4ο
Σε ένα πρόσφατο περιστατικό απαγωγής, το άτομο που είχε απαχθεί και κατάφερε να διαφύγει, μπόρεσε να περιγράψει στην αστυνομία λεπτομερώς τη διαδρομή που ακολούθησε το αυτοκίνητο στο οποίο τον είχαν βάλει οι απαγωγείς, παρόλο που τα μάτια του ήταν κλειστά. Έτσι από τις πληροφορίες που πήρε η αστυνομία (Αν το αυτοκίνητο έστριψε δεξιά ή αριστερά, αν ο δρόμος ήταν ανηφορικός ή κατηφορικός, πότε σταμάτησαν και πότε ξεκίνησαν) μπόρεσε να εντοπίσει το κρησφύγετο των απαγωγέων.
Να απαντήσετε στις ερωτήσεις:
4.1 Ποιο τμήμα του εγκεφάλου του απαχθέντος επεξεργάστηκε τις πληροφορίες για την κίνηση του αυτοκινήτου, ώστε να κατατοπίσει την αστυνομία για τη διαδρομή;
(μονάδες 12)
4.2 Από ποια αισθητήρια όργανα και μέσω ποιων νευρικών οδών το τμήμα αυτό έλαβε νευρικές ώσεις;
(μονάδες 13)
