Μέχρι το 2050, ο πληθυσμός του πλανήτη θα έχει φτάσεις περίπου στα 10 δισεκατομμύρια. Τι θα φάει ο καθένας; Περισσότερες από τις μισές θερμίδες που καταναλώνονται από ανθρώπους προέρχονται απευθείας από φυτά και κυρίως από σπόρους όπως το ρύζι, το σιτάρι και το καλαμπόκι. Ωστόσο, οι γεωργικές αποδόσεις ορισμένων από αυτών των καλλιεργειών έχουν ήδη καταγραφεί σε ένα τρίτο του κόσμου. Πώς θα τους τροφοδοτήσετε όλους – χωρίς να υποβαθμίζετε το περιβάλλον – μπορεί να είναι ένα από τα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα της επόμενης γενιάς. Η λύση είναι η «πράσινη επανάσταση».
Αυτή η επανάσταση -που υποστηρίχθηκε από τον Αμερικανό γεωπόνο Norman Borlaug, στον οποίο απονεμήθηκε το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης το 1970 όταν παρότρυνε τους γεωργούς να αυξήσουν τη χρήση χημικών λιπασμάτων, εντομοκτόνων, μυκητοκτόνων και ζιζανιοκτόνων υιοθετώντας έτσι ποικιλίες καλλιεργειών υψηλής απόδοσης · να βελτιώσουν τις πρακτικές άρδευσης και τις τεχνολογίες τους · και να αγοράσουν μηχανές καλλιέργειας και συγκομιδής των καλλιεργειών τους. Σήμερα, οι πρακτικές αυτές αποτελούν σταθερά εδραιωμένες πτυχές της βιομηχανοποιημένης γεωργίας.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, το 1/3-1/5 των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έχουν αποδοθεί στη γεωργία, όπως και τα τρία τέταρτα της αποψίλωσης. Οι μολυσμένες με φυτοφάρμακα γεωργικές απορροές (που περιλαμβάνουν εντομοκτόνα, ζιζανιοκτόνα, μυκητοκτόνα και δηλητήρια για τη θανάτωση ακάρεων, τρωκτικών, σαλιγκαριών και γυμνοσάλιαγκες) ρυπαίνουν πόρους γλυκού νερού, ενώ τα αζωτούχα και φωσφορικά λιπάσματα μπορούν ακόμη και να δηλητηριάσουν τους ωκεανούς, δημιουργώντας νεκρές ζώνες χιλιάδων τετραγωνικών μιλίων σε έκταση. Οι άνθρωποι έχουν αρχίσει να ρωτούν αν η σύγχρονη τεχνολογία έχει μια λύση, η οποία θα επιτρέπει στους αγρότες να τροφοδοτούν πληθυσμούς 10 δισεκατομμυρίων ανθρώπων χωρίς να προσκρούουν στα απόλυτα όρια όσον αφορά τη διαθεσιμότητα βρώσιμης γης και γλυκού νερού.
Οι καινοτόμες γεωργικές τεχνολογίες λένε ναι. Ξεκινώντας από μεγάλες σειρές καλλιεργειών, οι ερευνητές έχουν εντοπίσει ευεργετικά μικρόβια που βοηθούν τα φυτά να αναπτυχθούν, έχουν επεξεργαστεί γονιδιώματα φυτών για να τα βελτιώσουν και έχουν πρωτοπορήσει σε έξυπνες λύσεις για τη μείωση των αποβλήτων. Αυτές οι καινοτομίες θα μπορούσαν να σηματοδοτήσουν την έναρξη μιας Πράσινης Επανάστασης με τη δυνατότητα να βοηθήσουν τους ανθρώπους στις αναπτυσσόμενες χώρες στη Νοτιοανατολική Ασία και την Αφρική.
“Στη δεκαετία του 1940 δημιουργήθηκε μια βιομηχανοποιημένη γεωργία για έναν καλό λόγο: έπρεπε να τροφοδοτηθεί μια ολόκληρη ομάδα ανθρώπων και αυτό λειτούργησε”, επισημαίνει ο David Perry, ο Διευθύνων Σύμβουλος της Indigo Ag, μιας γεωργικής τεχνολογίας που ξεκίνησε με έδρα τη Βοστώνη. “Αλλά οι συνέπειες αυτού του γεγονότος ήταν οι τεχνολογίες και οι μέθοδοι που πιθανώς δεν ήταν καλές για το περιβάλλον, δεν ήταν καλές για εμάς ως καταναλωτές και αναμφισβήτητα δεν ήταν πολύ καλές για την κερδοφορία των αγροτών. Καταλήγουν να δαπανούν όλα τα χρήματά τους που πληρώνουν για τις τεχνολογίες αυτές: χημικά λιπάσματα, φυτοφάρμακα, και ακριβές ποικιλίες σπόρων.
Η αντι-Δαρβινική Επανάσταση των Τροφίμων
Η ευαισθητοποίηση των αμοιβαία επωφελών σχέσεων που διατηρούν τα φυτά με τα μικρόβια – τόσο εκείνες στο έδαφος όσο και εκείνες, γνωστές ως ενδοφυτικές, που βρίσκονται μέσα στις ρίζες, τους βλαστούς, τα φύλλα και τα στελέχη τους – έχουν αυξηθεί κατά την τελευταία δεκαετία. Στην πραγματικότητα, οι επιστήμονες μόλις αρχίζουν να καταλαβαίνουν αυτόν τον αντι-Δαρβινικό κόσμο, βασισμένο στην εξέλιξη μέσω της συνεργασίας και όχι του ανταγωνισμού. Ένα πρόσφατο άρθρο στο Arnoldia, του Arnold Arboretum του Χάρβαρντ, συνοψίζει μερικές από τις έρευνες σε αυτόν τον τομέα, περιγράφοντας, για παράδειγμα, αξιόλογες εποχιακές επιρροές μεταξύ δέντρων σφενδάμνου ζάχαρης και νορβηγικής πέστροφας μέσω των συμβιωτικών υπόγειων δικτύων μυκορριζών ή των ελαφρά παθογόνων μυκήτων. Ορισμένοι ερευνητές πιστεύουν ότι αυτά τα μυκητιακά δίκτυα, όχι οι ρίζες, είναι ο κύριος τρόπος με τον οποίο τα φυτά εκχυλίζουν θρεπτικά συστατικά από το έδαφος.
Επανασύνδεση των αγροτών με τους καταναλωτές
ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΡΚΕΤΟ ΦΑΓΗΤΟ?! – ο Perry πιστεύει ότι οι τεχνολογικές λύσεις θα ικανοποιήσουν αυτή την ανάγκη – οι άνθρωποι μπορούν να αρχίσουν να εξετάζουν τους πιο υγιεινούς και πιο βιώσιμους τρόπους καλλιέργειας τροφίμων, ποια γη θα πρέπει να καλλιεργηθεί και ποια γη θα παραμείνει ακαλλιέργητη για άλλους σκοπούς. «Οι αποφάσεις είναι πολύ διαφορετικές ξαφνικά», επισημαίνει.
Υπονοεί την κινητήριο δύναμη πίσω από ένα μεγάλο μέρος της τεχνολογικής αλλαγής – ένα κίνημα που σιγά-σιγά επανασυνδέει τους καταναλωτές με τους αγρότες. Για το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας, εξηγεί, ότι οι γεωργοί γνώριζαν ακριβώς για ποιον παράγουν τρόφιμα: “Ήταν αυτοί, οι οικογένειές τους και ίσως μια πολύ σφιχτή κοινότητα”.
Η βιομηχανική γεωργία, παρά τα οφέλη της, έσπασε αυτή τη σύνδεση, μετατρέποντας τις καλλιέργειες σε εμπορεύματα. “Οι αγρότες πληρώθηκαν από το καλαμπόκι και είναι απλώς μια οικονομική πραγματικότητα ότι αν πληρώσετε για τον όγκο και δεν πληρώνετε για τη διατροφή ή την ποιότητα ή τη μέθοδο παραγωγής, τότε αυτά θα θυσιάζονται για να μεγιστοποιηθεί όγκος “, λέει. “Αυτός είναι ο χαρακτήρας της εμπορευματοποίησης.” Αλλά όλο και περισσότερο, οι άνθρωποι ενδιαφέρονται για το πώς παράγονται τα τρόφιμά τους. Στο βαθμό που οι καταναλωτές είναι πρόθυμοι να πληρώσουν για αυτές τις προτιμήσεις, όπως συμβαίνει με τα βιολογικά τρόφιμα, έτσι ο Perry βλέπει την ευκαιρία να αλλάξει το σύστημα προς το καλύτερο.
Το TALEN αποτελεί την τεχνολογία για την πραγματοποίηση επεξεργασίας στα φυτά και εφευρέθηκε από τον Daniel Voytas επικεφαλής της Calyxt, καθηγητής του Πανεπιστημίου της Μινεσότα και παγκοσμίως γνωστός εμπειρογνώμονας στη βιολογία των φυτών καθώς διευθύνει το Κέντρο Γενετικών Μηχανικών («Superior Photosynthesis Engineering»). Στην πράξη, η επεξεργασία TALEN που έγινε δυνατή στη σόγια είναι το είδος της αλλαγής που θα μπορούσε να συμβεί με μια μοναδική τυχαία μετάλλαξη ή που θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα φυτό σε πέντε με 10 χρόνια με τον παραδοσιακό υβριδισμό. Το φυτό σόγιας ήδη παράγει το επιθυμητό έλαιο – η αλλαγή που έγινε από την Calyxt απλώς την εμπόδισε να μετατρέψει το έλαιο υψηλής ελαϊκής μορφής σε μια λιγότερο επιθυμητή λινελαϊκή μορφή. Κι επειδή αυτή η αλλαγή δεν συνεπάγεται την εισαγωγή ξένων γονιδίων από ένα άσχετο είδος, το Υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ δεν θεωρεί τη νέα ποικιλία έναν συμβατικά γενετικώς τροποποιημένο (διαγονιδιακό) οργανισμό (GMO). Το προϊόν μπορεί να φυτευτεί οπουδήποτε χωρίς να ανησυχείτε ότι μπορεί να εισάγει νέα γονίδια στο φυσικό περιβάλλον.
Ο Voytas επισημαίνει ότι τα αρχικά προϊόντα της Calyxt, συμπεριλαμβανομένου ενός άσπρου αλεύρου υψηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες που θα έφερναν τα οφέλη ολόκληρου του σιταριού σε λευκό ψωμί, επικεντρώνονται στον καταναλωτή. “Μέχρι σήμερα, η βιοτεχνολογία έχει επικεντρωθεί στον αγρότη”, εξηγεί, καθώς οι εταιρείες όπως η Monsanto και η DowDuPont έχουν κατασκευάσει για πώληση ανθεκτικούς σε ζιζανιοκτόνα, ανθεκτικούς σε παθογόνα μικρόβια ή υψηλής απόδοσης σπόρους. Τώρα, λέει, υπάρχουν “μεγάλες καταναλωτικές τάσεις που θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν με γενετική επεξεργασία καλλιεργειών” για τη δημιουργία υγιεινότερων προϊόντων διατροφής. “Αυτό που ισχύει για τα φυτά είναι ότι έχουμε μάθει πολλά για αυτά τα τελευταία 15 έως 20 χρόνια όπως είναι το πώς τα γονιδιώματά τους λειτουργούν για να εκφράσουν διάφορα γνωρίσματα. Τώρα, όμως, μπορούμε να επέμβουμε και να αρχίσουμε να τα τροποποιούμε.”
Η προηγούμενη πράσινη επανάσταση ήρθε με συμβιβασμούς
Μια νέα επανάσταση μπορεί να μην απαιτεί τους ίδιους συμβιβασμούς. Ο Perry, από την πλευρά του, είναι αισιόδοξος ότι οι νέες τεχνολογίες που επικεντρώνονται στην υγεία και την παραγωγικότητα των φυτών θα οδηγήσουν σε ένα γεωργικό σύστημα που είναι καλύτερο για το περιβάλλον, καλύτερο για τον άνθρωπο και καλύτερο για τους αγρότες.” Η γεωργία χρησιμοποιεί ήδη το 70% του γλυκού νερού του κόσμου. Τα λιπάσματα έχουν οδηγήσει σε χημική μόλυνση των υδάτινων περιβαλλόντων και υποβάθμιση του εδάφους. Περίπου το ένα τρίτο των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου προέρχονται από τη γεωργία ή από τα προϊόντα που τελικά καταναλώνονται από τη γεωργία”, λέει ο Perry. Οι περισσότεροι από τους ανθρώπους που ζουν σήμερα στη φτώχεια είναι μεταξύ των δισεκατομμυρίων και μισών ανθρώπων που εργάζονται στη γεωργία. “Αυτοί οι δυο στόχοι – βελτίωση της ανθρώπινης υγείας και βελτίωση της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας μισθό – είναι δύο από τα πιο σημαντικά πράγματα που νομίζω ότι μπορούμε να κάνουμε.”
