Εκατομμύρια άνθρωποι ταλαιπωρούνται καθημερινά από αλλεργικές αντιδράσεις διαφόρων μορφών. Ως αλλεργιογόνα μπορούν να δράσουν τόσο επικίνδυνες χημικές ουσίες με τις οποίες ερχόμαστε σε επαφή, όσο και φαινομενικά ακίνδυνες ουσίες, όπως η γύρη ή οι πευκοβελόνες, αλλά και διάφορες τροφές όπως τα φιστίκια –ή άλλοι ξηροί καρποί- τα μανιτάρια, οι φράουλες κτλ. Τα αίτια που προκαλούν τις αλλεργίες είναι ποικίλα και δεν έχουν πλήρως κατανοηθεί από την επιστημονική κοινότητα. Εκτεταμένη έρευνα έχει πραγματοποιηθεί προκειμένου να απαντηθεί το «πώς;» εκδηλώνονται οι αλλεργίες και πώς αντιδρά το ανοσοποιητικό μας σύστημα αλλά το «γιατί;» εκδηλώνουμε αλλεργίες στην πραγματικότητα δεν είναι απόλυτα ξεκάθαρο ακόμα.
Η επικρατέστερη μέχρι σήμερα θεωρία που εξηγεί το γιατί εμφανίζουμε αλλεργίες είναι η «θεωρία των παρασίτων» -όπως έχει ονομαστεί. Ξεκίνησε να αναπτύσσεται το 1964 όταν η παρασιτολόγος Bridget Ogilvie μελετούσε πώς το ανοσοποιητικό αντιμετωπίζει την προσβολή από παρασιτικά σκουλήκια και παρατήρησε ότι τα προσβεβλημένα πειραματόζωα εμφάνιζαν υψηλό τίτλο αντισωμάτων IgE–η κατηγορία αντισωμάτων που είναι αυξημένη και κατά την αλλεργική αντίδραση– στον ορό του αίματος και αυτά τα αντισώματα πυροδοτούσαν την αντίδραση του ανοσοποιητικού προκειμένου να αντιμετωπίσει την προσβολή από τα παράσιτα. Αργότερα διαπιστώθηκε ότι οι πρωτεΐνες των παρασιτικών σκουληκιών μοιάζουν δομικά με άλλες πρωτεΐνες τις οποίες μπορεί να συναντάμε κατά την καθημερινότητά μας και εξάχθηκε το συμπέρασμα ότι το ανοσοποιητικό μας «μπερδεύει» αυτές τις πρωτεΐνες με τις πρωτεΐνες των παρασίτων και αντιδρά σε αυτές –χωρίς να χρειάζεται- εκδηλώνοντας αλλεργική αντίδραση.
Υπάρχει όμως και μια διαφορετική και πολύ ενδιαφέρουσα υπόθεση, η οποία εκφράζεται τα τελευταία χρόνια από τον διακεκριμένο Ανοσολόγο Ruslan Medzhitov , Καθηγητή Ανοσοβιολογίας στην Ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου του Yale .
Ruslan Medzhitov
Κατά τη διάρκεια της εκπόνησης του Διδακτορικού του στη Μόσχα, ο Medzhitov προβληματιζόταν σχετικά με την επικρατούσα άποψη σχετικά με την εμφάνιση αλλεργιών και σχημάτισε στο μυαλό του μια διαφορετική εικόνα. Θεώρησε ότι όπως με τα μάτια μας και τα αυτιά μας αντιλαμβανόμαστε και αποκωδικοποιούμε τα διάφορα εξωτερικά ερεθίσματα ως σύνολα φωτονίων και ηχητικών δονήσεων –αντίστοιχα- έτσι και το ανοσοποιητικό μας σύστημα λειτουργεί σαν ‘σύστημα αποκωδικοποίησης’ αναγνωρίζοντας μοριακά σινιάλα αντί για φως και ήχους. Κάποια στιγμή διαβάζοντας τις εργασίες του Καθηγητή Charles Janeway από το Πανεπιστήμιο του Yale επικοινώνησε μαζί του και τελικά συνεργάστηκαν και μαζί ανακάλυψαν τους υποδοχείς Toll-like στην επιφάνεια κυττάρων του ανοσοποιητικού μας συστήματος, γεγονός το οποίο απετέλεσε καθοριστικό βήμα για την εξέλιξη της ανοσολογίας.
Στη συνέχεια δουλεύοντας πάνω στην ιδέα που είχε εξ’αρχής σχετικά με την εμφάνιση των αλλεργιών ανέπτυξε την υπόθεση ότι οι αλλεργικές αντιδράσεις αποτελούν ένα σύστημα συναγερμού του οργανισμού μας που μας προειδοποιεί και μας προστατεύει από επικίνδυνες ουσίες. Την ιδέα αυτή είχε εκφράσει και η εξελικτική βιολόγος Margie Profet το 1991 αλλά είχε απορριφθεί από τους ανοσολόγους ως απίθανη. Ωστόσο σύμφωνα με τον Medzhitov αυτή η ιδέα είναι μάλλον και η πραγματικότητα και για να το αποδείξει έχει ξεκινήσει με την ομάδα του πειράματα που ως τώρα επιβεβαιώνουν τις υποθέσεις τους. Ένα από αυτά ήταν η χορήγηση του αλλεργιογόνου PLA2 –το οποίο βρίσκεται στο δηλητήριο της μέλισσας και καταστρέφει τις κυτταρικές μεμβράνες. Παρατήρησαν ότι τα ποντίκια δεν αντιδρούσαν στην ίδια την ουσία, παρά μόνο όταν αυτή προκαλούσε καταστροφή των μεμβρανών. Με άλλα λόγια ο οργανισμός αντιδρούσε –παράγοντας IgE αντισώματα- στο αποτέλεσμα που επέφερε το αλλεργιογόνο και όχι σε αυτό καθεαυτό ως ουσία. Στη συνέχεια σκέφτηκαν ότι τα αντισώματα αυτά μπορούν να προστατεύσουν τον οργανισμό από μελλοντική έκθεση στο αλλεργιογόνο και έτσι χορήγησαν αργότερα στα πειραματόζωα μεγαλύτερη δόση του PLA2. Τα ζώα που δεν είχαν προηγουμένως εκτεθεί στο PLA2 εμφάνισαν πολύ σοβαρά συμπτώματα και σε μεγάλο ποσοστό πέθαναν, ενώ στα ζώα τα οποία είχαν εκτεθεί προηγουμένως στη μικρότερη δόση του PLA2 οι επιπτώσεις ήταν πιο ήπιες.
Οι υποθέσεις του Medzhitov επιβεβαιώνονται και από πειράματα της ομάδας του Stephen Galli, Καθηγητή στο Pathology Department του Πανεπιστημίου του Stanford , οι οποίοι βρήκαν ότι ένας συγκεκριμένος πληθυσμός κυττάρων του ανοσοποιητικού μας συστήματος μπορεί να καταστρέψει την τοξίνη που υπάρχει στο δηλητήριο της οχιάς. Στη συνέχεια ανακάλυψαν ότι αν χορηγήσουν IgEαντισώματα που έχουν παραχθεί από ένα ζώο ως αλλεργική αντίδραση στο δηλητήριο, σε ένα άλλο ζώο που δεν έχει ποτέ εκτεθεί σε αυτό το δηλητήριο, τότε το ζώο αυτό προστατεύεται.
Βεβαίως οι παραπάνω έρευνες αφήνουν ακόμα πολλά ερωτήματα αναπάντητα, ωστόσο είναι πολλά υποσχόμενες για το μέλλον. Ο Medzhitov πάντως εξακολουθεί να βλέπει την αλλεργική αντίδραση ως τον συναγερμό του σώματος κατά την εισβολή του αλλεργιογόνου-‘διαρρήκτη’ και πιστεύει ότι ίσως οι αλλεργικές αντιδράσεις προστάτευαν τους προγόνους μας από επικίνδυνες ουσίες ή περιβάλλοντα, καθώς τα συμπτώματα που εμφάνιζαν τους ωθούσαν να απομακρυνθούν από αυτά. Κάτι παρόμοιο ίσως συμβαίνει ακόμα και τώρα, με τη διαφορά ότι πλέον η τεχνολογική ανάπτυξη των κοινωνιών μας έχει εκθέσει σε πολλά περισσότερα επικίνδυνα χημικά.
Σε κάθε περίπτωση υπάρχουν και οι αντιρρήσεις από άλλους επιστήμονες που δε συμφωνούν με τη θεωρία του Medzhitov, αλλά μόνο ο χρόνος και οι μελλοντικές έρευνες θα δείξουν ποιος έχει δίκιο τελικά ή αν ισχύουν και οι δύο θεωρίες. Ο Medzhitov απαντά πολύ απλά ότι στην αλλεργία «Φτερνίζεσαι για να προστατευθείς! Το αν σε ενοχλεί αυτό τη Φύση δεν τη νοιάζει καθόλου! Η Εξέλιξη δεν ενδιαφέρεται για το πώς νιώθεις, αλλά για το πώς θα επιβιώσεις…»
